miasto na prawach powiatu, położone w południowej Polsce, w województwie śląskim. Największy ośrodek centralny aglomeracji rybnickiej i Rybnickiego Okręgu Węglowego. Historycznie leży na Górnym Śląsku. Rybnik składa się z 27 dzielnic zamieszkiwanych przez niecałe 138 tys. mieszkańców (stan na 30 czerwca 2020 r.) oraz jest siedzibą powiatu rybnickiego ziemskiego. Zajmuje 16. miejsce na liście największych miast Polski według powierzchni i 25. miejsce na liście największych miast Polski według ludności. Jest również na 8. miejscu pod względem liczby ludności w województwie śląskim. Nazwa miasta nawiązuje do okresu przedindustrialnego, kiedy mieszkańcy Rybnika utrzymywali się głównie z rybactwa, a w miejscu dzisiejszego rynku znajdował się spory staw hodowlany Rybnik. Nazwa wywodzi się od polskiej nazwy oznaczającej staw przeznaczony do hodowli ryb. Po śląsku oraz w języku czeskim słowo rybnik także oznacza staw rybny (podobnie jak w języku ogólnopolskim np. karmnik, paśnik). W języku staropolskim to tradycyjne określenie było powszechnie używane do XVII wieku, zanim zostało wyparte przez słownictwo fachowe.
Staropolska nazwa stawów hodowlanych zanotowana jest w dziele „Księgi o gospodarstwie” wydanym w Krakowie w 1571 przez Piotra Krescencjusza, który podaje ich nazwę oraz przeznaczenie: „Sadzawice i rybniki ku chowaniu ryb rozmaitych”. W swoim dziele Roczne dzieje kościelne wydane w Krakowie w 1603 roku Piotr Skarga notuje „Ryby chowają się pod strażą w zamknionych rybnikach”. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Rybnik podając jej znaczenie Stadt an den Fischteichen, czyli po polsku Miasto nad stawami rybnymi.Rybnik położony jest na Płaskowyżu Rybnickim będącym częścią Wyżyny Śląskiej, na terenie Górnego Śląska. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Grzybówka 291 m n.p.m. Przez miasto przepływają rzeki Ruda i Nacyna oraz kilka potoków. Pod względem geologicznym Rybnik położony jest w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym obejmującym cały Rybnicki Okręg Węglowy oraz Górnośląski Okręg Przemysłowy.Miasto graniczy z następującymi powiatami: rybnickim, raciborskim, wodzisławskim, gliwickim, Żory.